Wednesday, May 2, 2012

SIPARROHAHONON LAHO MANGULAHON ADAT BATAK

Ringkot do botoon manang parrohahonon angka dasar-dasar laho mangulahon adat Batak i  alana saonnari nungnga godang angka  nasomangantusi filosofi nang dohot tujuan ni angka paradaton i, gabe olo ma holan formalitas di ulahon naso mangonai tu nilai –nulai luhur budaya Batak jala laos ido mambahen godang generasi muda ndang tartarik be laho marsiajar ala didok rohana ndang sesuai be tu  kehidupa modernisasi nuaeng namamereng sude ulaon sian sudut Efisiensi ( waktu, biaya, energi )
Alani andoran so sahat hita tu teknis pelaksanaan adat Batak parjolo  ma ta antusi angka ahado dasar si parrohahonon di waktu mangulahon adat i.:

  1. HOLONG DO ONDOLAN NI ADAT BATAK.

Nasomal holan dua do jenis ni ulaon adat  batak ima ualaon Las ni roha Dohot habot ni roha ( siriaon dohot silulon molo di selatan), jala patar do idaonta disi mardalan holong niroha tu namanghasuhuthon ulaon ni  ala marroan ma angka tutur dohot natorop laho mangurupi nasa naboi tarbahensa termasuk gogo/ materi/ sumbangan pendapat.
Ala holong do ondolanna, jadi  si ingoton dinamangulahon  ulaon adat i, naeng porlu botoon.

-1. Unang  Pakarashu mampartahanhon nibinoto.

Sahat tu nuaneng ndang adong naumboto 100 % taringot tu cara pelaksanaan ni adat batak i , alani marsipaunean ma di pangkataion .
         
Sai didok ; Aek godang tu aek laaut,
              Molo dos roha ido sibahen na saut,
Jala marsi paleanan roho taringot di namasa di inganan ni ulaoni.
Solup na nidapot do,parsuhathononhon (hasomalan namasa di inganan parpestaan ido si ihuthonon.)

2. Ikkon botoon parhundul niba di namangkatai.

Molo ditingki pangkataion naeng ma porlu botoon parhundul asa fokul  tu hata nanaeng si hataon .  misalna. Molo posisi manghasuhuhon do, denggan ma taarahon pangkataion holan tu hata mangampu . ima mandok mauliete tu sude tutur na pasahathon hata nauli dohotnadenggan  jala molo boi jojor ma dipasahat mauliate mulai sian tutur na tumimbo. Laos songoni do sebalikna.


3. Taringot tu namandok umpasa.

Molo umpasa i ima hata pasu-pasu doi manang pangidoan na nihatahon berbentuk Pantun
(kata-kata yang Indah ) hombar tu jenis ni ulaoni.. asa porlu parrohahonon ima.
a)    Molo naeng pasahat umpasa   sai dumenggan do jojo nidok.”Sai dilehoTuhanta ma di hamu saongon na nidok ni umpasa on.”……..
b)   Napatut mandok umpasa. Somalna sian tutur na tumimbo do. Misalna ; hula-hula tu boru, Ama / ina tu anak / boruna, haha tu angina.  Alai molo porlu  boi do sian tutur na tumoruk mandok umpasa jala somalna di pajolo ma dohon hata ; “ Santabi ma dihamu…..songon tangiang do sian hami Songon na didok Umpasa ……… ( Note; molo tangiang dang marimbar manang sian ise las denggan do rap marsitangiangan.)
c)    Ikkon maratur do dohonon Umpasa hombar tu ulaon i.

B. DALIHAN NA TOLU
Dasar hukum / ugari ni sude ulaon adat batak ima Dalihan natolu. Na boi pasadahon paradaton ni halak batak sahat tu sude luat dohot tu sude lapisan masyarakat. Bahkan dalihan na tolu boi magihot halak batak nang pe asing ugamo, daerah, dohot strata ekonomi manang jabatan.
Poda dalihan na tolu i ima :
         
1 Somba marhula-hula.
Hula-hula molo di halak batak ima sude baoa / nasamarga dohot  isteri, ibu, nenek dst (giving party) .ala halak bata mamangke system Paternalistik (garis keturunan dari Pihak laki-laki) asa marga na dipakke ima marga ni baoa. Jadi dang tarida be di marga ni inanta dig oar ni anak dohot boru. Ala ni i Ikkon do hormat (somba dalam istilah) tu Pihak ni Hula-hula ala nungnga di relahon nasida marga ni boruna ndang be dohot tu sude keturunanna. Asa najolo didok ma “ naso somba marhula-hula siraaon ma gadongna
         
2. Manat mardongan tubu
Sude pihak baoa /Na samarga (in group ) . somal didok” nasa mudar” manang molo di ulaon sai adong istilah sisada anak sisada boru. Ala songoni ma jonok na partuturon i, olo ma salpu pangkataion manang pangalaho, asa porlu do asa tong-tong manat diangka pangalaho tarlumobi molo masa ulaon.
 Godang do istilah didok taringot tu namardongan tubu. Adong mandok” tampulon aek do namardongan tubu,’ las adong mandok molo so manat mardongan tubu natajom ma adopanna.
         
3. Elek marboru
Horong ni boru ima sude namangalap  boru ni margai manang naung manjalo boru sian marga i (wife reciving party) . molo di halak adong do istilah anak sijujung goar jala boru do hamoraon . molo taparrohahon hampir di sude suku do lumobi halak batak, sai tu boruna do natua tua lebih terbuka sian tu parumaen, las songoni do sebalikna. Ala ni i  ikkon malo do mambuat  roha ni boru asa olo mangoloi hula- hula di ulaon ahape. Jala dang denggan asal marsuru tu boru alai naeng  ma dibagasan haelekon.
 Molo so elek marboru  andor abian ma tarusanna.       
Dalihan natolu nagabe dasar ni paradaton di halak Batak dang boi lepas sian kehidupan sehari-hari. Jala  molo hot di filsafat dalihan natolu pasti memiliki sopan santun manang etika/estetika dalam kehidupan sehari hari